ورود به پنل کاربری

 

حضرت آیت الله محسن اراکى

 


آشنایی مختصری با ریاست دانشکده اصول الدین

محسن محمّدى عراقى (اراکى) در سال ۱۳۳۴ش در خانوادهٔ علم و فضیلت در نجف اشرف چشم به جهان گشود.

والد گرامیش، مرحوم حضرت آیت اللّه العظمى حاج شیخ حبیب اللّه اراکى (رضوان‏ الله‏ تعالى‏ علیه) از فقهای وارسته و اساتید بنام حوزهٔ علمیّهٔ نجف بود و افزون بر مقام شامخ علمى ‏اى که ایشان را در صف علماى طراز اوّل حوزهٔ علمیّه نجف قرار مى ‏داد، در میدان عمل نیز از پیشتازان بود. ورع، تقوا، عبادت، زهد و سایر ملکات و سجایاى اخلاقى ایشان کم نظیر بود. او در عالم سیر و سلوک و معنى، مقامى عالى داشت و علاوه بر دارا بودن صفا، طهارت و کمالات اخلاقى، از حالات بسیار خوب معنوى نیز برخوردار بود و مکاشفات و مشاهدات ربّانى نصیبش مى‏ شد.

والدهٔ مرحومهٔ استاد، فرزند عالم پرهیزکار مرحوم آیت اللّه العظمى شیخ صفرعلى اراکى (رضوان‏ الله‏ تعالى‏ علیه) است.

مرحوم آیت اللّه العظمى شیخ صفرعلى اراکى (رضوان‏ الله‏ تعالى‏ علیه)، از اعاظم فقها و زهّاد حوزهٔ علمیهٔ نجف اشرف بود. او تألیفات فراوانى در زمینهٔ مسائل فقهى و اصولى دارد و قریب یک دورهٔ فقه استدلالى و نیز یک دورهٔ کامل اصول فقه از جمله آثار علمى باقی مانده از ایشان است.

 


تدریس و تالیف:

تدریس:

ایشان، از همان آغاز تحصیل، پس از اتمام هر دورهٔ تحصیلى و انتقال به مرحلهٔ بعد، مرحلهٔ قبلى را تدریس مى ‏کرد. هنگامى که در نجف بود، مقدمات را تا سطح لمعه تدریس کرد و پس از انتقال به قم، شرح لمعه، رسائل، مکاسب، نهایه الحکمه، شرح منظومه، اسفار، اشارات، شرح تجرید و کفایه الأصول را تدریس نمود.

در اهواز نیز به تدریس مکاسب، رسائل و شرح لمعه اشتغال داشت.

همچنین از آغاز ورود به قم در مدرسهٔ حقّانى، دروسى نظیر انشاى عربى، فلسفه و اصول عقاید را تدریس کرد و پس از شهادت مرحوم آیت الله قدوسى (رضوان الله) در مدرسهٔ شهیدین، به تدریس رسائل و شرح لمعه نیز مشغول شد.

همچنین، از آغاز اعزام به انگلستان جهت نمایندگى از مقام معظم رهبرى (حفظه الله) و پس از تأسیس حوزهٔ علمیّه در پایتخت این کشور (لندن)، به تدریس خارج فقه (مباحث حکومت اسلامى و قضاء) و اصول پرداخت، علاوه بر آن دروسى نظیر فلسفه، رسائل، مکاسب، حلقات اصول، تفسیر قرآن به زبان هاى فارسى، عربى و انگلیسى نیز مشغول شد.

در حال حاظر حضرت آیت الله اراکی (حفظه الله) مشغول تدریس دروس خارج اصول فقه و خارج فقه نظام سیاسی و خارج فقه نظام اقتصادی و خارج فقه نظام فرهنگی و فقه نظام شهرسازی و اصول فقه نظام و رجال و تفسیر در حوزهٔ علمیهٔ قم می‏ باشد.

تألیف و تحقیق:

ایشان در سال ۲۰۱۲ میلادی موفق به اخذ مدرک دکترای فلسفه ی غرب از دانشگاه پورتموث لندن شدند که تز دکترای ایشان کتابی به نام آزادی و علیّت است.

ایشان، با وجود مشغله ‏هاى کارى به خدمت در عرصهٔ تألیف توجّه خاصّى داشته و دارند و تاکنون آثار زیادى به زبان هاى فارسى، عربى و انگلیسى را به رشتهٔ تحریر درآورده اند، از جمله:

آثار فارسى:

۱. فقه نظام سیاسی (شش جلد تا کنون)

۲. اصول فقه نوین ( چهار جلد تا کنون)

۳. اصول فقه نوین جلد دوم.

۴. درآمدى بر عرفان اسلامى.

۵. کاوشهائى در مبانى نظرى حکومت دینى.

۶. دوره ها و پیشگامان بیدارى اسلامى (ترجمهٔ فارسی: الصحوه الإسلامیه المعاصره)

۷. آزادى و علیّت (متن فارسی برگرفته از پایان نامه دکتری)

۸. امامت در قرآن (ترجمه فارسی : نظریه النص علی الامامه)

۹. اصول عرفان ناب اسلامی در معارف سجادی.

۱۰. اقتصاد اسلامی (سه جلد تا کنون)

۱۱. نگاهى به رسالت وامامت.

۱۲. فقه نظام فرهنگی (در دست تألیف).

۱۳. مبانى جهان‏ بینى اسلامى.

۱۴. نقد ایدئولوژى سازمان مجاهدین خلق.

15. نظریهٔ شناخت (عنوان سابق: مبانی جهان‌بینی اسلامی)؛

16. داستان انسان نخستین.
17. گفتگوی دو مذهب (ترجمهٔ فارسی: حوار فی الإمامه)؛

آثار عربى:

۱. الولایه الإلهیّه وولایه الفقیه.

۲. مدخل إلى منهج المعرفه الإسلامیّه.

۳. المعرفه الإسلامیه، منهجاً و تصوراً.

۴. نظریه النص على الإمامه فی القرآن الکریم.

۵. صلح الإمام الحسن وثوره الإمام الحسین علیهما السلام.

۶. حوار فی الإمامه.

۷. مدخل إلى العرفان الإسلامی.

۸. الأسس النظریه للدوله الإسلامیه.

۹. أساس الحکم فی الإسلام.

۱۰. معالم الفکر الأصولی الجدید.

۱۱. حجّیه سنه الصحابی، دراسه و نقد.

۱۲. الصحوه الإسلامیه المعاصره، أدوار وروّاد.

۱۳. نظریه الحکم فی الإسلام.

۱۴. ثبوت الهلال فی الأماکن المتباعده.

۱۵. سنن التطور الاجتماعی فی القرآن الکریم.

۱۶. سنن القیاده الاهیه فی التاریخ (عنوان سابق: صلح الحسن و ثوره الحسین)

۱۷. کتاب الخمس (دو جلد).

18. الموازین الشرعیّه لشعائر الحسینیه.

19. کتاب القضاء.

20. ملکیّه المعادن فی الفقه الاسلامی.

21. مبدأ العلیه و الإراده (در دست تالیف).

22. صلاه الجمعه.

23. ثوره الامام الحسین (ع) من منظور السنن التاریخیه فی القرآن

آثار انگلیسى:

  1. Contemporary Islamic Awakening (ترجمه انگلیسی کتاب: الصحوه الإسلامیه المعاصره؛ أدوار وروّاد)
  2. Freedom and Causality in Contemporary Islamic & Western Philosophy (متن فارسی برگرفته از پایان‌نامهٔ دکتری)


مقاله‌ها و مصاحبه‌های منتشرشده:

به زبان فارسی

  1. مودت اهل‌بیت، ملاک وحدت حقیقی جامعه اسلامی
  2. هویت جمعی و نقش امام
  3. وحدت اجتماعی و جایگاه امام
  4. اسلام و علم الاجتماع: رابطه امام و جامعه
  5. مهدویت و سنت‌های رهبری الهی در قرآن
  6. جایگاه شورا در انتخاب حاکم اسلامی
  7. فرصت‌های موج سوم، کارکردهای عام رهبری معنوی در جهان امروزز
  8. خاستگاه مشروعیت قدرت
  9. اثبات ولایت فقیه در پرتو عقل و قرآن
  10. ولایت مطلقه فقیه مورد اجماع
  11. اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی
  12. رهبری معنوی در جهان امروز
  13. الزامات فقه سیاسی (با همکاری محمد جواد ارسطا)
  14. جایگاه مردم در نظام حکومتی اسلام از دیدگاه امام خمینی
  15. جایگاه مردم در نظام حکومتی اسلام
  16. تدوین هنجارهای حکومت اسلامی
  17. عقل در اغما، فریب‌های علمی و مفروضات مخفی علوم انسانی غرب
  18. آهنگ شتابان بازسازی حوزه، پیوند دو نسل گذشته و آینده، حوزه علمیه را احیا می کند
  19. جدیت، پژوهش مستمر، تدبر
  20. نظری کوتاه بر جنبش نواندیشی دینی در حوزه‌های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم
  21. جامعیت شخصیت امام خمینی
  22. زندگی مشترک زن و مرد بدون عقد ازدواج
  23. شهید صدر و احیاگری در حوزه نجف
  24. حقیقت ادراک و مراحل آن در فلسفه ملاصدرا
  25. آیا اختیار با قانون علیت ناسازگار است؟
  26. هویت‌ سازی عشق و نفرت
  27. محتاج نگاه دوباره‌ایم
  28. روش استنباط قواعد تنظیمی در اندیشه شهید صدر (با همکاری امین عابدی‌نژاد داورانی)
  29. ماهیت پیشرفت اسلامی و لوازم تحلیلی آن (با همکاری امین عابدی‌نژاد داورانی)
  30. نقش تحولات اجتماعی در نظریات فقهی
  31. سازماندهى حوزه و مرجعیت
  32. شمس در اشعار مولانا
  33. شمس به روایت شمس
  34. نقش تحولات اجتماعی در نظریات فقهی
  35. گفت و گوی تمدن ها، چیست؟ چرا؟ چگونه؟
  36. اسلام و علم الاجتماع: وحدت و تراکم اراده‌ها
  37. بنیاد علم الاجتماع اسلامی چیست

به زبان عربی

  1. العرفان الإسلامی الأصیل علی ضوء المعارف السجادیه
  2. آلیات التبلیغ فی عاشوراء الحسین(ع)
  3. العداله، مفهومها وحقیقتها وطرق إثباتها
  4. الفرق بین علوم القرآن و التفسیر
  5. القرآن الکریم: نظره فی تاریخ علومه و اسمائه
  6. القرآن الکریم: أهمیه دوره و کیفیه التعامل معه
  7. کیف نزل القرآن؟
  8. فقه الحجّ فی دراسه استدلالیّه مقارنه حجّ الصبیان
  9. الإمام الصدر ومشاریع النهضه فی الفکر الإسلامی
  10. حکم المعاطاه فی النکاح
  11. التعایش بین الجنسین
  12. التراث الثقافی فی الفقه الإسلامی
  13. الجرائم الصهیونیه علی ضوء بیان القائد
  14. الشهید الصدر و المنجز الفکری و الحضاری

تحقیق آثار:
  1. تصحیح کتاب مقالات الأصول ضیاء الدین عراقی (با همکاری سید منذر حکیم)
  2. تصحیح اللوامع الإلهیه فی المباحث الکلامیه از مقداد سیوری (با همکاری سید عمار أبورغیف)

تاسیس نهادها:

ایشان با همکاری عده‌ای از اندیشمندان حوزه در سال ۱۳۶۶ مجمع الفکر الإسلامی را تأسیس کرد؛ مجمعی که به انجام اموری چون انتشار دورهٔ کامل آثار شیخ انصاری، احیای برخی کتب علمای شیعه، انتشار مجلهٔ علمی الفکر الإسلامی پرداخت.

به همت ایشان در انگلستان، فعالیت‌های علمی دیگری چون امور ذیل صورت گرفت:

  1. تأسیس کالج علوم‏ اسلامی لندن؛
  2. تأسیس دانشکدهٔ آکسفورد آکادمی (در شهر آکسفورد انگلستان)؛
  3. تأسیس کرسی شیعه‌شناسی در دانشگاه کمبریج؛
  4. تأسیس کرسی شیعه‏‌شناسی در دانشگاه بریستول؛
  5. تأسیس دفتر همکاری‏‌های علمی اسلامی در دانشگاه SOAS لندن؛
  6. تأسیس جمعیت علمای مسلمان انگلیس (جماعه علماء المسلمین فی بریطانیا).

فعالیت های فرهنگی:

پس از پیروزی انقلاب از سوی دفتر امام خمینی به اهواز، خرمشهر و آبادان اعزام شدند. درسال ۱۳۵۸ اولین حوزهٔ علمیهٔ خرمشهر و همچنین مرکز فرهنگی التوعیه الإسلامیه را تأسیس کردند.

ایشان در مدت ده‌سالهٔ مأموریتش در انگلستان فعالیت‌های متفاوتی داشت. موارد ذیل برخی از فعالیت‌های فرهنگی ایشان است:

  1. تأسیس مرکز اسلامی انگلیس در لندن؛
  2. تأسیس مرکز اسلامی سکینه تراست (در شرق لندن)؛
  3. تأسیس مسجد اسلامی کرولی لندن؛
  4. تأسیس مرکز اسلامی منچستر؛
  5. تأسیس مرکز اسلامی بیرمنگهام؛
  6. تأسیس مرکز اسلامی نیوکاسل؛
  7. تأسیس مرکز اسلامی کاردیف؛
  8. تأسیس مرکز اسلامی اهل‌البیت گلاسکو؛
  9. تأسیس مجتمع آموزشی و فرهنگی ایرانیان در لندن؛
  10. تأسیس مؤسسهٔ بهار (ویژهٔ تازه‏‌مسلمانان)؛
  11. تأسیس بنیاد جوانان فجر؛

ایشان در حوزهٔ بین‌الملل نیز فعالیت‌های فرهنگی متعددی در کارنامهٔ خود دارد؛ از جمله: برگزاری کنگره‌های بین‌المللی علمی و دینی در انگلستان؛ مانند:

  1. کنگرهٔ گفتگوی تمدن‏‌ها (در مرکز اسلامی انگلیس)؛
  2. کنگرهٔ تحلیل و بررسی تروریسم (در مرکز اسلامی انگلیس)؛
  3. کنگرهٔ فرهنگ و تمدن اسلامی ایران (در مرکز اسلامی انگلیس)؛
  4. کنگرهٔ نوآوری‌‏ها در اندیشهٔ امام‏ خمینی (در دانشگاه لندن)؛
  5. کنگرهٔ مصلح جهانی در ادیان آسمانی (در مرکز اسلامی انگلیس)؛
  6. کنگرهٔ بررسی اندیشه و افکار مولانا جلال‏‌الدین رومی (در مرکز اسلامی انگلیس).

از موارد دیگر می‌توان به انتشار چند عنوان مجله و نشریه به زبان‌های مختلف انگلیسی، فارسی، عربی و اردو (وابسته به مرکز اسلامی انگلیس) اشاره کرد.

 


فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی:

ایشان پیش از انقلاب با بیت امام خمینی مرتبط بود و در نشر اعلامیه‌‏ها و آثار امام از جمله کتاب حکومت اسلامی، در عراق فعالیت می‌کرد. از سوی دیگر، در جلسات درس شهید صدر حضور فعال داشت و در نتیجهٔ آگاهی‌بخشی به جوانان دانشگاهی در عراق پیرامون نظام سلطه و بصیرت‌افزایی به آنان در ارتباط با تأسیس حکومت اسلامی بر اساس مکتب انقلابی امام خمینی و شهید صدر، تحت تعقیب دستگاه امنیتی رژیم بعث قرار گرفت و حدود یک سال، زندگی مخفیانه داشت. از سال ۱۳۵۴ که به قم مهاجرت کرد چندین بار به سازمان امنیت احضار و بازجویی شد. وی با اوج‏‌گیری انقلاب در سال ۱۳۵۷ فعالیت‌‏های سیاسی خود را علیه رژیم طاغوت تشدید کرد، تظاهرات عاشورای ۵۷ را در شهر اراک رهبری کرد و به ایراد سخنرانی و دیگر فعّالیت‏‌های انقلابی پرداختند.

از جمله فعالیت‌های ابت الله اراکی پس از انقلاب، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • حاکم شرع آبادان و خرمشهر؛
  • ریاست دادگاه‌های انقلاب اسلامی استان خوزستان؛
  • ریاست کل دادگستری استان خوزستان؛
  • نمایندگی امام خمینی در شهرستان دزفول و امامت جمعهٔ این شهر؛
  • سه دوره نمایندگی مجلس خبرگان.

پس از مراجعت از مأموریت نمایندگی ولی فقیه در خارج و آغاز فعالیت مجددشان در ایران، با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی، به عضویت شورای‌عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و سپس به سمت دبیر کلی این مجمع برگزیده شدند.ایشان همچنین به عضویت شورای‌عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) و نایب رئیسی، دبیری شورا و همچنین سرپرستی این مجموعه منصوب گردیدند. از دیگر مسئولیت‌های ایشان می‌توان به عضویت در هیئت امنای جامعه المصطفی العالمیه اشاره کرد.

 

 


مسئولیت های پیشین و حال:

با پیروزى انقلاب شکوهمند اسلامى، مسئولیت روحانیت سنگین‏ تر شد. بر همین اساس، معظم‏ له آمادگى یافت تا هر وظیفه‏ اى که به ایشان محوّل شود، بپذیرد:

  • ریاست دادگاه‏ هاى انقلاب اسلامى آبادان و خرّمشهر به دستور آیت الله شهید قدوسى در سال ۱۳۵۹هجری شمسی اوّلین مسئولیت ایشان بود.
  • در سال ۱۳۶۰هجری شمسی نیز ریاست دادگاه‏ هاى انقلاب اسلامى خوزستان، و در سال ۱۳۶۱هجری شمسی با حفظ سمت، ریاست دادگسترى خوزستان را به عهده گرفت.
  • در سال ۱۳۶۲هجری شمسی به علّت شدّت اشتیاق به ادامهٔ تحصیل و نیز سپرى شدن شرایط بحرانى اوایل جنگ به حوزه علمیّه باز گشت و از مسئولیت هاى یاد شده، استعفا کرد.
  • در سال ۱۳۶۲هجری شمسی شاخهٔ نظامى مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق را تأسیس نمود که بعدها به “سپاه نهم بدر” معروف شد. و از سال ۱۳۶۶ – ۱۳۷۵هجری شمسی مسئولیت نمایندگى ولىّ فقیه در نیروهاى سپاه بدر را نیز بر عهده داشت.
  • در سال ۱۳۶۵هجری شمسی بنا به درخواست مردم دزفول، به امامت جمعهٔ دزفول و نمایندگى حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) در آن شهرستان منصوب شد و تا آخر جنگ به طور مستمر، در آنجا حضور داشت.
  • پس از استعفا از دادگسترى، مسئولیت هایى نظیر: حاکم شرع هیئت هاى واگذارى زمین خوزستان (۱۳۶۲ – ۱۳۷۳هجری شمسی) و نیز نمایندگى ولىّ فقیه در دانشگاه شهید چمران اهواز (۱۳۶۹ – ۱۳۷۴هجری شمسی) را بر عهده داشت.
  • معظّم‏ له، در مدّت جنگ و به ویژه در هنگام تصدّى امامت جمعهٔ دزفول، در جبهه‏ هاى حق علیه باطل در کنار رزمندگان حضور داشت و موجب تشویق و دلگرمى آنان بود.
  • در سال ۱۳۶۹هجری شمسی از سوى مردم شریف خوزستان به مجلس خبرگان رهبرى راه یافت.
  • در سال ۱۳۷۳هجری شمسی به عنوان نمایندهٔ مقام معظّم رهبرى در اروپا به انگلیس اعزام شد.
  • معظّم‏ له، پس از نزدیک به ۱۰ سال جهاد و فعالیت در کلیهٔ عرصه‏ هاى علمى فرهنگى و اجتماعى در اروپا، در خرداد ماه سال ۱۳۸۳هجری شمسی بار دیگر به حوزهٔ علمیهٔ قم بازگشت کرد تا در این نهاد علمى مقدّس خدمت نماید.
  • معظّم له پس از بازگشت از انگلیس علاوه بر تدریس دروس خارج فقه و اصول و تألیف کتب و مقالات متعدد به تأسیس مرکز جامع علوم اسلامی و مدرسه عالی امیر المؤمنین علیه السلام (جهت تعلیم طلاب خارجی) همت گماشت و مسؤلیت های مختلفی از جمله عضو مطالعات راهبردی و عضو هیئت امنای دانشکده اصول دین و عضو هیئت امنای جامعه المصطفی العالمیه و عضو هیئت علمی بعثه مقام معظم رهبری را عهده دارند.
  • حضرت آیت الله اراکی (دامت برکاته) با حکم حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله) در تیر ماه ۱۳۹۱ هجری شمسی به سمت دبیر کلی مجمع تقریب مذاهب اسلامی در آمدند.

 


احکام:

 

  • حکم دبیرکلی مجمع تقریب مذاهب اسلامی
  • نمایندگی مقام معظم رهبری در انگلستان
  • امامت جمعه دزفول
  • امامت جمعه مرکز اسلامی لندن
  • عضو هیئت امنای دانشکده اصول دین
  • اعتبار نامه مجلس خبرگان رهبری
  • ریاست دادگستری اهواز
  • نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه شهید چمران
  • حاکم شرع دادگاه آبادان زمان جنگ
  • قضاوت در دادگاه های زمان جنگ خوزستان
  • نمایندگی حاکم شرع در هیئت واگذاری زمین